عصرنفت: با صدور مجوز ترانزيت از سوي دولت، توليدات هيدروكربني عراق و كشورهاي خليج فارس جايگزين ايران شدند

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی عصرنفت، ايران تنها مسير ترانزيت محصولات هیدروکربنی پالايشگاهي به افغانستان ‌است و تمامي واحدهاي توليدي هيدروكربني كوچك در ايران، به دلیل ترانزیت بی‌رویه این محصول از کشورهای دیگر، بازار افغانستان را از دست داده و در بحران هستند.

ايران از اولين صادر‌كننده هيدروكربن‌هاي سبك و سنگين به افغانستان بوده است و اما چندی است که عراق و كشورهاي خليج فارس جاي ايران را گرفته‌اند. ايران با صدور بخشنامه‌‌اي كه ترانزيت محصولات هيدروكربني به مقصد كشور افغانستان را آزاد اعلام كرده، تنها به عنوان مسير ترانزيت اين محصول ايفاي نقش مي‌كند و از جايگاه نخست صادركننده اين محصول به افغانستان خارج شده است.

در حال حاضر حدود 350 واحد توليدي كوچك مقياس فرآورده‌هاي نفتي در سراسر كشور فعال هستند. اين واحدها توليدات بسياري دارند كه بازار هدف كشور افغانستان است.

اما چندي است كه صف كاميون‌هاي عراقي و ديگر كشورهاي حاشيه خليج فارس، در مرزهاي ايران و افغانستان، مانع صادرات پالايشگاه‌هاي كوچك مقياس ايراني شده و بازار افغانستان از انحصار ايران خارج شده است.

هيدروكربن‌هاي سبك و سنگين دو محصول عمده پالايشگاه‌هاي كوچك است كه از میعانات گازی مجموعه پارس جنوبی به دست می‌آید و ارز‌آوری قابل توجهی برای کشور دارد.

با صدور بخشنامه‌اي مبني بر ترانزيت محصولات عراقي و ديگر كشورهاي حاشيه خليج فارس طي سال گذشته، پالايشگاه‌هاي كوچك امكان صادرات به كشور افغانستان را از دست داده‌اند و خريداران افغاني روي خوش به توليدات ديگر كشورها نشان داده‌اند. اين در حالي است كه عمده‌ترين مرز افغانستان براي ورود كالا مرز ايران است.

ارزآوری و اشتغال‌زايي در خطر است

در واحد توليدي كوچك مقياس فرآورده‌هاي نفتي، حدود 50 تا 100 نفر به صورت مستقيم مشغول به كار هستند. با توجه به فعاليت حدود 350 واحد توليدي در كشور، در حدود 2000 تا 3500 نفر در اين واحدهاي به صورت مستقيم مشغول به كار هستند. اشتغال غير مستقيم اين واحدها، شامل حمل و نقل و استحصال ديگر فرآورده‌هاي غير نفتي و استفاده از آنها در كارگاه‌هاي توليدي به حدود 10 هزار نفر می‌رسید.

در خصوص ارزآوری این واحدها، بر اساس اسناد گمركي كه در سال 1400 منتشر شده، اين واحدهاي توليدي بيش از يك ميليارد دلار ارز آوري براي كشور داشته‌اند. با توجه به افزايش قيمت در سال جاري، به نظر مي‌رسد كه اين رقم در سال جاري افزايش چشمگيري داشته باشد.

چه بايد كرد؟

با توجه به صدور مجوز ترانزيت كه در حال حاضر از سوي ايران براي توليدات كشور عراق و ديگر كشورهاي حاشيه خليج فارس صادر مي‌شود، بازار افغانستان از انحصار ايران خارج شده و مقصدي براي توليدكنندگان عراقي و ديگر كشورها شده‌است.

اين در حالي است كه كشور افغانستان تعامل گسترده اقتصادي با ايران دارد. از اين رو به نظر مي‌رسد برخي موانع موجب كاهش صادرات محصولات ايراني از جمله توليدات واحدهاي توليدي كوچك مقياس به افغانستان شده است.

تسهيل صادرات توليدات واحدهاي كوچك مقياس (ميني فاينري‌ها) به افغانستان مي‌بايست در دستور كار دولت قرار گيرد. چرا كه اگر اين اتفاق نيفتد، بسياري از واحدهاي كوچك با بحران بزرگي روبرو شده و علاوه بر تعديل نيرو و كاهش توان فعاليت، بخش عمده‌اي از ارز‌آوري صنايع كشور نيز از بين مي‌رود.

از این‌رو، دست‌اندركاران اقتصادي كشور با توجه به بازار افغانستان اين امكان را دارند تا با تدوين سياست‌هاي درست مبنی بر لغو ترانزیت یا کاهش آن، از واحدهاي توليدي كوچك مقياس حمايت كرده و زمینه توسعه صادرات این محصولات را فراهم آورند. با اين اتفاق هم افزايش استاندارد در محصولات توليدي ميني پالايشگاه‌ها محقق مي‌شد و هم به افزايش اشتغال‌زايي و ارزآوري در كشور منجر مي‌شد.

در حال حاضر افغانستان بازار هدف كشورهاي ديگر شده است. چراکه با آزاد كردن ترانزيت هيدروكربن‌هاي سبك و سنگين افغانستان به بازار جذاب پالايشگاه‌هاي كوچك عراق و ديگر كشورها تبديل شده است و واحدهاي توليدي‌ايراني امكان صادرات به عراق را ندارند.