دوئلی که میان عربستان و روسیه در بازار نفت شکل گرفته است به بی‌ثباتی قیمت نفت دامن می‌زند اما اینکه کدام یک از این کشورها از موضع خود کوتاه می‌آیند سؤالی است که پاسخ‌های بسیاری را به همراه داشته است.

دوئلی که میان عربستان و روسیه در بازار نفت شکل گرفته است به بی ثباتی قیمت نفت دامن می‌زند اما در اینکه کدام یک از این کشورها از موضع خود کوتاه می‌آیند سوالی است که پاسخ‌های بسیاری را به همراه داشته است.

موضوعی که موجب شده تا دو کشور رویه خود را رها نکنند، هدف آن‌ها از وضعیت فعلی است؛ روسیه به دنبال افزایش تولید برای خنثی سازی برنامه آمریکایی‌ها برای غصب بازارهای روسیه است. کرملین به خوبی می‌داند همانگونه که کاخ سفید نوانست سهم ایران و ونزوئلا را از بازار نفت بگیرد، در برنامه بعدی خود روسیه را هدف قرار داده است؛ این ظرفیت در قوانین آمریکایی‌ها بویژه قانون کاتسا وجود دارد. برگ برنده آمریکا برای کاهش نفوذ روسیه در بازارهای نفتی، شیل نفت است؛ نفت غیرمتعارفی که تولیدش با کاهش قیمت نفت از صرفه اقتصادی خارج شده و در نهایت از بازار حذف می‌شود.

عربستان اما به دلیل نیاز مالی به درآمدهای نفتی نیازمند افزایش قیمت نفت با ابزار کاهش تولید است، درست برعکس روسیه که به جدایی شیل نفت از بازار می‌اندیشد. اقدام عربستان برای کاهش قیمت نفت به منظور گرفتن بازارهای بیشتر دومین سقوط تاریخی قیمت نفت طی ۳۰ سال گذشته بوده است. در میان رخدادهایی که موجب کاهش قیمت نفت شده، این اقدام عربستان در نوع خود یک رکورد محسوب می‌شود.

بزرگترین سقوط‌های تاریخی نفت طی ۳۰ سال اخیر

*سهم روسیه و عربستان در کاهش تولید نفت

از سال ۲۰۱۶ تا سال ۲۰۲۰ همکاری روسیه با عربستان در اوپک کلید خورد که طی این مدت، ۱٫۷ میلیون بشکه کاهش تولید اوپک و غیراوپک صورت گرفت و بهای نفت به ۷۰ دلار رسید. اما جالب است بدانید عربستان بیشتر از سهمیه تعیین شده، کاهش تولید داد.

*میزان کاهش تولید نفت روسیه

اما روسیه همواره بیشتر از سهمیه خود تولید کرد و فقط در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۵۰ هزار بشکه کاهش تولید داد که دلیل آن، آلودگی نفتی بود که روسیه از طریق خط لوله دروژبا به اروپا انتقال می‌داد.

*وضعیت تولید روسیه و عربستان پس از شکست مذاکرات اوپک

در واقع روسیه همواره بیشتر از سهمیه خود در توافق خود با اوپک تولید نفت داشته است و عربستان کمتر از میزان تعهد خود؛ این بدان معناست ریاض که همواره خود بزرگترین متخلف سهمیه‌ها بوده، برای منافع اقتصادی خود برای نخستین بار به صورت داوطلبانه کاهش تولید داده و از کنار تخلفات روسیه رد شده است. این در حالی است که عربستان طی سه دهه اخیر هر تخلفی درباره سهمیه‌بندی را تحمل نمی‌کرد و برای جبران، تولیدش را افزایش می‌داد حتی اگر خودش ضرر می‌کرد کما اینکه در سال ۱۹۸۶ و ۲۰۰۱ نیز با افزایش تولید موجب سقوط قیمت نفت شد.

*میزان کسری بودجه سعودی‌ها طی ۴ سال اخیر

با این وجود باید به وضعیت اقتصادی عربستان توجه داشت؛ بر اساس جدیدترین آمارهای منتشر شده، میزان وابستگی عربستان به درآمدهای نفتی بیش از ۶۲ درصد است و این رقم برای روسیه کمتر از ۴۰ درصد ثبت شده است.

*ذخایر ارزی عربستان و روسیه طی ۱۰ سال اخیر

در حوزه ذخایر ارزی دو کشور که سرمایه بزرگی برای مقاومت در برابر قیمت‌های پایین نفت است، باید گفت طی یک دهه اخیر برای نخستین بار میزان ذخایر ارزی روسیه از عربستان پیشی گرفته است. عربستان که بیش از ۷۶۰ میلیارد دلار ذخایر ارزی داشت طی سال‌های گذشته به دلیل افزایش هزینه‌های خود با کاهش شدید ذخایر مواجه شده و میزان آن به ۴۷۰ میلیارد دلار رسیده است.

*قیمت مورد نیاز عربستان و روسیه برای دچار نشدن به کسری بودجه

روسیه اما توانسته طی چند سال گذشته ذخایر ارزی خود را افزایش داده و به بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار برساند. ضمن اینکه روسیه برای حفظ تعادل در بودجه خود و جلوگیری از کسری بودجه، با نفت زیر ۴۰ دلار هم می‌تواند کنار بیاید اما عربستان با قیمت نفت زیر ۸۰ دلار دچار کسری بودجه می‌شود.

*هزینه تمام شده تولید هر بشکه نفت برای شرکت‌های نفتی

روسیه معتقد است این روند منجر به کاهش تولید نفت در جهان می‌شود زیرا بسیاری از کشورها و شرکت‌های نفتی برای جلوگیری از ضرر تولید را متوقف می‌کنند؛ مثلا میانگین هزینه تولید یک بشکه نفت توسط اگزون موبیل آمریکا و شل انگلیس بیش از ۴۰ دلار است. شرکت‌های بی پی، شورون، توتال، او ام وی، انی، رپسول و ... هم با هزینه‌های بین ۲۰ تا ۳۰ دلاری دست و پنجه نرم می‌کنند.

*نرخ رشد اقتصادی عربستان در یک دهه اخیر

عربستان به پول بیشتری نیاز دارد زیرا نمی خواهد نرخ رشد اقتصادی‌اش دوباره به صفر برسد؛ اتفاقی که در سال ۲۰۱۹ رخ داد و بعد از ثتبیت برنامه کاهش تولید اوپک پلاس، کمی رشد کرد. نرخ رشد اقتصادی عربستان در سال ۲۰۱۱ نزدیک ۱۰ درصد بود که اکنون در حال سقوط است و به صفر نزدیک شده است.

*نسبت بدهی‌های دولت عربستان به تولید ناخالص داخلی این کشور

این در حالی است که نسبت بدهی‌های دولت عربستان به تولید ناخالص داخلی این کشور با رشد کم نظیری مواجه شده و بیش از ۴۰ درصد رسیده است؛ این رقم در سال ۲۰۱۴ کمتر از ۵ درصد بوده و از همان سال ۲۰۱۴ تا به امروز روند صعودی شدیدی را طی کرده است.

*میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در عربستان در ۱۵ سال اخیر

یک نکته مهم دیگر در باره سرمایه‌گذاری خارحی در عربستان است که روند نزولی‌اش موجب شده این کشور با منابع خود و یا وام‌های خارجی به توسعه اقتصادی خود بپردازد. بر اساس آمارهای موجود، بالاترین رقم سرمایه‌گذاری خارجی در شبه جزیره سعودی متعلق به سال ۲۰۰۸ با رقمی بیش از ۳۰ میلیارد دلار بوده که در یک شیب منفی به نزدیکی صفر در سال ۲۰۱۷ رسید و اکنون نیز کمتر از ۵ میلیارد دلار است.

همه این عوامل به خوبی نشان می‌دهد وضعیت عربستان در جنگ نفتی که به راه انداخته، بسیار وخیم است اما این کشور به کاهش بیشتر قیمت‌ها دامن می‌زند بدون آنکه بداند برنده اصلی این جنگ، روسیه است. ریاض می‌داند اگر برای بهبود قیمت نفت، کاهش تولید بدهد روسیه به همان میزان افزایش تولید می‌دهد تا سهم بیشتری از بازار ببرد بنابراین با علم بر این موضوع، تاکید کرده است خودش افزایش تولید می‌دهد تا بازارهای خود را حفظ کند.

در چنین جنگی، آمریکایی‌ها ضرر خواهند کرد و بخش مهمی از تولید نفت را باید تعطیل کنند زیرا با این جنگ، قیمت‌ها کاهش بیشتری خواهند یافت و نفت‌های گران چاره‌ای جز تعطیلی ندارند. حذف بشکه‌های نفتی از بازار رویکرد روسیه و شخص پوتین است و عربستان هم با علم به این موضوع، نمی‌خواهد خودش قربانی آن باشد هرچند که ممکن است با ورود ترامپ به سیاست سعودی‌ها، این کشور مجبور به توقف جنگ باشد.

منبع: فارس

نویسنده: وحید حاجی پور کارشناس انرژی